در قرن حاضر که به عنوان عصر فناوری اطلاعات شناخته می‌شود، داده‌ها حرف اول را می‌زنند. داده‌ها به سازمان‌ها اجازه می‌دهند اثربخشی یک استراتژی را اندازه‌گیری کنند. وقتی استراتژی خاصی برای رفع یک چالش در نظر گرفته می‌شود، جمع‌آوری اطلاعات به شما این امکان را می‌دهد تا تعیین کنید که راه‌حل شما چقدر خوب عمل می‌کند و آیا رویکرد شما در بلند مدت چه مقدار نیازمند تغییر است.
اما مهم‌ترین چالشی که سازمان‌ها در این مسیر با آن مواجه هستند، جمع‌آوری اطلاعات از سطوح مختلف سازمان است؛ MES ابزاری است که کشورهای پیشرو در صنعت، در فرآیندهای جمع‌آوری و تحلیل دیتا در بخش‌های مدیریت انبار، کنترل خط تولید و مدیریت اموال و دارایی‌های فیزیکی، از آن استفاده می‌کنند.
در این مقاله با چیستی MES، کابردها و مزایای این سیستم در صنعت و بویژه در بخش مدیریت انبار و خط تولید صحبت خواهیم کرد.
MES چیست؟ آشنایی با سیستم اجرای تولید
سیستم اجرای تولید (Manufacturing Execution System) یا به اختصار MES، یک سیستم اطلاعاتی است که داده‌های پیچیده موجود در سطح کارخانه را جمع‌آوری، کنترل و تحلیل می‌کند. هدف اصلی MES اطمینان از اجرای موثر عملیات تولید، افزایش بازده کارخانه و درنتیجه رضایت مشتری است.
سیستم MES، با ردیابی و جمع‌آوری داده‌های دقیق و لحظه‌ای چرخه تولید، از ثبت اولیه سفارش تا مرحله تحویل محصول برای کالاهای نهایی، برای دستیابی به بهبود تجربه مشتری و سهولت در فعالیت اپراتورهای سطوح مختلف تولید، کمک می‌کند.
MES داده‌های مربوط به کنترل کیفیت محصول، صحت عملکرد، قابلیت ردیابی، مدیریت مواد اولیه و فعالیت‌ها در هنگام کار (Work In Progress) و سایر فعالیت‌های کارخانه را جمع‌آوری می‌کند. این اطلاعات، به مدیران بالارده شرکت کمک می‌کند تا وضعیت فعلی کف کارخانه را درک کنند و فرآیند تولید را بهینه‌سازی کنند.
دلایل شکست سیستم ERP؛ MES و ERP دو سر یک پاره خط!
برنامه ریزی و مدیریت فرآیندهای مختلف در سازمان‌های پیشرفته ایران و جهان، با استفاده از نرم افزار ERP انجام می‌شود. سیستم مدیریت منابع (SAP) یا نسخه‌های ایرانی ERP، کمک می‌کنند تا بر اساس اطلاعات واقعی از عملیات‌های قبلی، برای برنامه‌های پیش رو، برنامه‌ریزی کاربردی و بهینه‌ای انجام شود.
در اصل، فلسفه شکل‌گیری سیستم erp نیز همین بوده‌است؛ اما بنا به دلایل متعددی، معمولا پروژه‌های پیاده سازی سامانه ERP در سازمان‌ها شکست می‌خورند. بنا به گزارش گارتنر، 75 درصد از پروژه‌های پیاده‌سازی ERP، منجر به شکست می شوند. از دلایل شکست ERP می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیچیدگی پیاده‌سازی
- عدم تطابق با فرآیندهای سازمان
- مقاومت در برابر تغییر
- نادیده گرفتن عوامل انسانی
- ناکارآمدی فرآیندها
- هزینه‌های اولیه و تحمیلی
- مشکلات یکپارچه‌سازی
- نیاز به سفارشی‌سازی
- نبود استراتژی مدیریت تغییر
یکی از جدی‌ترین موانع پیاده‌سازی سیستم ERP، عدم ورود اطلاعات صحیح و به موقع، توسط کاربران سیستم است. البته توقع انجام این کار توسط کارکنان خط تولید یا انبار که بی‌وقفه مشغول به کار هستند، کمی دور از ذهن است. به همین جهت سازمان‌ها برای استفاده از سیستم ERP، نیازمند سامانه‌ای برای ثبت اطلاعات و داده‌های لحظه‌ای به صورت مکانیزه هستند. MES همان قطعه گمشده پازل اتوماسیون است.
کاربردها و مزایای MES در سازمان
MES با سیستم ERP، سیستم مدیریت زنجیره تامین، سامانه مدیریت چرخه عمرمحصول و سایر سیستم‌های کلیدی مدیریت سازمان ادغام می‌شود؛ این یکپارچگی، به مدیران سازمان کمک می‌کند تنها بررسی یک داشبورد گزارشی جامع، اطلاعات دقیقی از میزان تولید، استهلاک اموال، اطلاعات فروش و وضعیت انبار، بدست آورند.
از مزایای استفاده از سیستم اجرای تولید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش دقت و کنترل
- افزایش بهره‌وری تولید
- دسترسی به اطلاعات زمان‌بندی و تاریخچه تولید
- افزایش قابلیت ردیابی و پیگیری
- یکپارچگی سیستم‌ها
- تطابق با استانداردهای جهانی
- بهبود انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری
- توانایی تحلیل و بهره‌برداری از داده‌ها
MES به صورت لحظه‌ای، اطلاعات مفیدی در مورد فرآیندهای تولید ایجاد می‌کند. اطلاعاتی نظیر وضعیت تولید، کارایی ماشین‌آلات، مصرف مواد اولیه، کنترل کیفیت، زمان بندی و برنامه‌ریزی تولید که هر کدام کمک می‌کند تا به صورت لحظه‌ای به فعالیت‌ها، مشکلات و پیشرفت تولید دسترسی داشته باشید و بتوانید در صورت نیاز به تصمیم‌گیری سریع و بهبود عملکرد تولید اقدام کنید.
مراحل پیاده‌سازی MES در سازمان
پیاده‌سازی سیستم MES (Manufacturing Execution System) یک فرآیند چندگانه است که هر مرحله از پیاده‌سازی MES، نیازمند تلاش، همکاری و مشارکت بین تیم پیاده‌سازی و سازمان است. همچنین، توجه به مدیریت پروژه، برنامه‌ریزی صحیح و ارتباط مداوم با سازمان برای موفقیت پیاده‌سازی ضروری است.
تحلیل و بررسی نیازها
در این مرحله، نیازهای سازمان و هدف از پیاده‌سازی سیستم اجرای تولید، مورد بررسی قرار می‌گیرد. تیم پیاده‌سازی سیستم باید با مدیران و کارکنان سازمان در تعیین نیازها و اهداف مشارکت کند.
طراحی سیستم
در این مرحله، ساختار کلی MES شناسایی شده و نحوه جمع‌آوری و پردازش اطلاعات شفاف شده و و چگونگی ارتباط با سایر سیستم‌ها، مشخص می‌شود.
پیاده‌سازی و سفارشی‌سازی
در این مرحله، MES بر اساس نیازهای سازمان پیاده‌سازی و سفارشی‌سازی می‌شود. این فرآیند شامل تنظیمات سیستم، ایجاد پیش‌فرض‌ها، تعریف ضوابط و قوانین و اتصال به سیستم‌های دیگر است.
آزمون و ارزیابی
پس از پیاده‌سازی، سیستم مدیریت اجرایی کارخانه، تحت آزمون قرار می‌گیرد. این شامل اجرای تست‌های عملکردی، تست‌های اتصال و ارزیابی عملکرد سیستم است.
آموزش و آشنایی با سیستم
کارکنان سازمان باید با MES آشنا شده و بتوانند از آن به درستی استفاده کنند. در این مرحله، آموزش‌های لازم به کارکنان ارائه می‌شود.
راه‌اندازی و مستندسازی
MES بر روی سرورها و شبکه‌های سازمان راه‌اندازی می‌شود و مستندسازی لازم برای استفاده و نگهداری آن انجام می‌شود.
پشتیبانی سیستم
پس از راه‌اندازی، تیم پشتیبانی به مراقبت و نگهداری MES می‌پردازد. تا از صحت عملکرد سیستم اطمینان حاصل کنند و در صورت بروز خطاها یا نیاز به به‌روزرسانی، تعمیرات و تغییرات لازم را انجام دهند.
آینده MES در ایران و جهان چگونه خواهد بود؟
تحقیقات یک شرکت تحلیل بازار مستقر در آلبانی با نام بازار شفافیت (Transparency Market)، پیش‌بینی کرد که بازار جهانی MES بین سال‌های 2015 تا 2025 به نرخ رشد تجمعی سالانه 11.1 درصدی خواهد رسید و تا سال 2023 به ارزش 19.36 میلیارد دلار خواهد رسید.
این آمار، گویای اهمیت استفاده از MES در صنایع داخلی را به خوبی نشان می‌دهد. اهمیتی که با شرایط اقتصادی فعلی و اهمیت تعیین استراتژی و برنامه‌ریزی، بیش از پیش افزایش داشته است. شرکت آویژه به عنوان شناخته‌شده‌ترین ارائه دهنده سیستم اجرای تولید در کشور، در زمینه مدیریت انبارداری و مدیریت دارایی های فیزیکی، آماده ارائه خدمات به شماست.
